Katru’n-Neda ve Bellü’s-Seda

02.12.2021

Kitap İsmi: Katru’n-Neda ve Bellü’s-Seda
Müellif İsmi: Ebu Muhammed Cemalüddin Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah b. Hişam el-Ensari el-Mısri (ö. 761/1360) (İbni Hişam en-Nahvi)

Genel Tanıtım

Tam ismi Katru’n-Neda ve Bellü’s-Seda olan bu eser genelde Katru’n-Neda kısaltması ile tanınmaktadır. Arap dil ve belagatinin mümtaz isimlerinden bir tanesi olan İbni Hişam en-Nahvi’ye aittir. İbni Hişam Arap dilinin otorite isimlerinden olmakla beraber şöhretini yine yazmış olduğu dilbilimsel kitaplarına borçludur.

Muğni’l-Lebib ve Kavaidü’l-İrab gibi Katru’n-Neda da medrese müfredatlarının başını çeken eserlerdendir. Aynı zaman İbni Hişam’a şöhret kazandıran talebe dostu bir kitaptır. Talebe dostu bir kitaptır çünkü özetleyici yapısı nedeniyle müzakere ve mütalaasının son derece kolay olduğunu söyleyebiliriz.

Katru’n-Neda’nın en temel özelliği klasik dil bilgisi kitaplarından farklı olmasıdır. Eser aslında bir nahiv kitabıdır ama kimi yerlerde sarf ilminin kural ve kaidelerine de değinilir. Böylelikle iki ilmi tek kitapta mezcettiğini söyleyebiliriz.

Katru’n-Neda’da nahvi ilminin gramer kuralları özlü şekilde serdedilmektedir. Fakat kural ve kaidelerin iyi anlaşılabilmesi hatta mukayese edilebilmesi için tek bir ekole bağlı kalınmamıştır. İbni Hişam konu anlatımlarında muhtelif görüşleri de okuyucunun önüne getirmektedir. Ayrıca hatalı bulduğu fikirleri bile yazmakta ve tenkit etmektedir.

Kimi yerlerde çeşitli dil alimlerinin görüşlerini de kabul ederek başvurmaktadır. Bu dil otoriteleri arasında Sibeveyh (ö. 180/796), Ahfeş (ö. 215/830) ve Ferra (ö. 202/822) gibi isimler zikredilebilir.

Yine eseri ortaya çıkaran kaynaklar da son derece zengindir. İbni Hişam eserini oluştururken; İbni Usfur (ö. 669/1270), Ebu Ali el-Farisi (ö 377/987) ve Zemahşeri (ö. 538/1144) gibi alimlerin kitaplarından da faydalanmıştır. Bu sebeple eserin hem muhteva hem de kaynak açısından tartışmasız güçlü bir noktada bulunduğunu ifade edebiliriz.

Eserin üslubu da muhtevası kadar kavidir. İbni Hişam bu eserinde insicamlı fakat anlaşılması kolay bir dil kullanmıştır. Bu anlamda dil dersi verirken, dil sanatını konuşturmuştur. Bu sebepledir ki eserin şerh, haşiye ve talik çalışmalarının yanı sıra nazım çalışmaları da bulunmaktadır.

Dilin sınırlarını zorlayan böyle bir eserde örnekler elbette yine Arap dilinin nadide şiirlerinden oluşmaktadır. İbni Hişam’ın özelliklerinden bir tanesi de eserlerinde kullanmış olduğu örneklerin son derece titizlikle tercih edilmesidir. Kitabı okuyanlar kendilerini bu örnekleri ezberlemekten alıkoyamazlar. Bu sebeple eserdeki örnek olarak verilen şiirler de ayrı bir eserde toplanarak şerh edilmiştir.

Hem metni hem örnekleri ayrı ayrı ele alınan şerh edilen ve nazma çekilen bu eserin ilmi değerini anlatmak imkansızdır. Nitekim yüzyıllardan beri medreselerde okutulması ve günümüz kurumlarında hala okutulmaya devam edilmesi bunun en büyük delilidir.