Riyazu’s-Salihin

24.11.2021

Kitap İsmi: Riyazu’s-Salihin
Müellif: Ebu Zekeriya Yahya b. Şeref b. Müri en-Nevevi (ö. 676/1277)

Genel Tanıtım

Hadis ilminin tarihi serüvenine baktığımızda tedvin çalışmalarının Efendimizin yaşadığı dönemlere kadar uzandığını görmekteyiz. Ashabın pek çoğu hadisleri zihinlerinde tutmuş ve şifahi olarak nakletmiş olsalar da kimisi duydukları hadisleri yazarak kaydetmişlerdir. Elbette vahiy ile karışma tehlikesine binaen Efendimizi bir dönem hadis yazımını yasaklamış olsa da sonraları sahabe-i kiramdan bazılarının kendileri için tutmuş oldukları varaklar ortaya çıkmıştır.

Bu durum hadis ilminin hızlı bir şekilde gelişmesin ve sonraki nesillere aktarılmasını sağladığı gibi tarihte benzeri olmayan isnad sisteminin de erkenden teşekkül etmesine neden olmuştur.

Tefsir ilminin geç tedvin edilmesine kıyaslandığında bu durumun hadis ilmine çok yönlü faydalar sağladığı görülecektir. Bu faydalardan bir tanesi literatürdür. Gerçekten incelendiğinde hadis kitaplarının oluşturduğu literatürün çok büyük bir hacme sahip olduğu görülür. Fakat bu literatür ilmin kayda geçmesi ve hadislerin belirli kaynaklarda toparlanması amacına matuf olarak oluşturulmuştur. Hal böyle olunca diğer baştan sona okunması zor, istenen bilgiye de ulaşım meşakkatli hale gelmiştir. Diğer taraftan halkın kolayca istifade edebileceği bir forma sahip değillerdir.

Riyazu’s-Salihin isimli eser işte bu sorunların giderilmesi ve kıymetli hadislerin kolayca okunup ezberlenebilmesi için kaleme alınmıştır. Eserde toplamda 400 adet bab bulunmaktadır. Bu bablardan her biri muhtelif bir konuya münhasırdır. Ahlak, aile ilişkileri, ibadet, sosyal hayat, temizlik gibi konulara ayrılmıştır. Bu bablardan kimilerinin altında birkaç tane hadis bulunurken kimilerinde ise onlarca hadis bulunmaktadır. Toplamda ise kitapta bulunan hadis sayısı mükerrer olanlarla beraber 1900’dür.

Mükerrer hadislerin eserde olma nedeni ise farklı bablar altında incelenebilecek muhtevaya sahip rivayetler olmalarıdır. Ayrıca ele alınan her konu hem bugün hem de o dönemde büyük öneme sahiptir. Riyazu’s-Salihin bir hadis mecmuasıdır. Talebelerin ve daha önemlisi halkın kolayca başucu kitabı yapabilme özelliğine sahiptir. Fakat bir uzman gözüyle değerlendirilecek olursa, müellifin ilmi derinliğini göstermektedir.

En başta seçilen konular ve bu konular arasındaki uyum, sistematik, tercih edilen hadisler her anlamda müellifin yetkinliğine delalet etmektedir. Daha genel bir perspektifle değerlendirecek olursak, eserin İslam toplumuna bir rehber sunduğunu da ifade edebiliriz. Öyle ki hadislere müstenit olarak toplumsal sorunlara ışık tutmakta, bireyin önünü aydınlatmakta ve daima başvurabileceği bir kaynak sunmaktadır.

Eserdeki hadislerin tamamı sıhhatli rivayetlerdir. Kütüb-ü Sitte denilen muteber hadis kitaplarından alınmışlardır. Hadislerin başlarında bulunan sened zincirleri okumayı kolaylaştırmak adına müellif tarafından kesilmiş sadece raviler zikredilmiştir.

Aynı zamanda her hadisin sonunda, o hadisin hangi kaynaktan alındığı da titizlikle belirtilmiştir. Kaynaklarda geçen rivayetler aynı şekilde kitaba alınmıştır. Kimi yerlerde garip kelimeler izah edilmiş ve bazı raviler değerlendirmeye tabi tutulmuştur.

Yazıldığı günden bu yana hem medreselerde hem halk tarafından büyük rağbet görmüştür. Kimi muhaddislere göre Riyazu’s-Salihin’de zayıf rivayetler bulunmaktadır. Fakat bunlar eserin kıymetine zarar vermemektedir. Hem muhtevası hem de hacmi itibari ile başucu kitabı olabilecek Riyazu’s-Salihin, Kuran-ı Kerim’den sonra en çok okunan kitaptır. Bu anlamda eserin tüm İslam dünyasına mal olacak kadar şöhret bulduğunu rahatlıkla söyleyebiliriz.