İstihsan Nedir?
İstihsan Nedir?
İçindekiler
İSTİHSAN NEDİR?
İstihsan, “bir müçtehidin bir mesele hakkında genel kuralı terk edip hukukun ruhuna daha uygun olabileceğini düşündüğü bir hükme yönelmesi” şeklinde tanımlanabilir. İstihsanın birçok tanımı yapılmış olsa da bu tanımlar içerisinde tercihe şâyân olanın Serahsi’ye ait olan tanım olduğunu belirtmek istiyorum. Serahsi, her zaman için kolay olanın tercih edilmesinin dinin bir prensibi olduğu düşüncesinden hareketle istihsanı, “Zorluğun bırakılıp kolaylığın alınması” şeklinde tanımlar.
İSTİHSAN DELİL MİDİR?
Fıkhın fer’î delilleri arasında yer alan istihsanın hüküm ortaya koyma noktasında bir yöntem olarak kullanılması bazı tartışmalara yol açmıştır. Söz konusu tartışmaların merkezinde İmam Şafii yer alır. İmam Şafii, istihsana bakışıyla diğer mezhep imamlarından tamamıyla ayrılır. Hanefi mezhebi başta olmak üzere diğer mezhep imamları istihsanı hüküm vermede bir delil olarak kabul ederken, İmam Şafii ise delil kabul etmediği gibi Er-Risale adlı eserinde istihsan için şöyle der: “İstihsan; ancak zevke göre fetva vermektir, keyfiliktir.”
İSTİHSANIN SEBEPLERİ
Nass Sebebiyle İstihsan
Kıyasın Hz. Peygamber’den (as) rivayet edilen bir haberden dolayı terk edilmesidir. Oruçlu bir kimsenin unutarak yemesi ve içmesi durumunda orucunun bozulmamasını buna örnek olarak verebiliriz.
İcma Sebebiyle İstihsan
Kıyasın icma ile sebebiyle terk edilmesidir. Buna örnek olarak istisna akdi verilebilir. Normal şartlarda akdin konusu olan şeyin akit esnasında var olması gerekir. Fakat istisna akdinde böyle bir durum söz konusu değildir. Bu ve benzeri akitlerde insanların teamülünden dolayı kıyas terk edilir.
Zzaruret Sebebiyle İstihsan
Buna örnek olarak icare akdini verebiliriz. Menfaatler mal kapsamında değerlendirilmediği için alım-satımının caiz olması söz konusu değildir. Fakat insanların ihtiyaçlarından dolayı icare akdi, istihsanen caiz görülmüştür.
Örf Sebebiyle İstihsan
Burada vakıf meselesini örnek olarak verebiliriz. Hanefilere göre bir malın vakfedilebilmesi için gayrimenkul olması gerekir. Fakat insanların menkul malları vakfetmelerinin âdet olduğu bir yerde örf sebebiyle istihsan söz konusu olur ve menkul mallar da vakfedilebilir.
Örf hakkında daha detaylı bilgi için şu yazımıza göz atmanızı tavsiye ederiz: Örf ve Âdet Nedir?
Kaynaklar
Aybakan, Bilal. “Şafii”, DİA
Hamidullah, Muhammed. “Serahsi”, DİA
Apaydın, Yunus. İslam Hukuk Usulü, BİLAY Yayınları, 2018
Er-Risale, Muhammed bin İdris eş-Şafii (Çeviri: Abdülkadir Şener, İbrahim Çalışkan, TDV Yayınları, Temmuz-2012/5. Baskı)
Latest posts by Mazhar Oğulpınar (see all)
BİR YORUM YAZIN
ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM