Şerh-u İbni Akîl ala Elfiyyet-i İbni Malik

12.12.2021

Kitap İsmi: Şerh-u İbni Akîl ala Elfiyyet-i İbni Malik
Müellif: Ebu Muhammed Bahauddin Abdullah b. Abdirrahman b. Abdillah b. Akil el-Hamedani (ö. 769/1367)

Genel Tanıtım

Eserimizin başlığından da anlaşılacağı üzere bu bir şerh çalışmasıdır. İbni Malik et-Tai’nin (ö. 672/1274) kaleme almış olduğu bin beyitlik el-Elfiyye isimli eserin şerhidir. el-Elfiyye ise yine müellifin yazmış olduğu el-Kafiyetü’ş-Şafiye adlı kitabının muhtasarıdır. Bu sebepledir ki el-Hulasatu’l-Elfiyye olarak da bilinir.

Şerh-u İbni Akil’e geçmeden önce İbni Malik’in el-Elfiyye’sini tanımakta fayda var.

İbni Malik et-Tai, Arap dil ve belagatinin mümtaz isimlerinden bir tanesidir. Tek başına otorite olan ve görüşleri hüccet seviyesinde bulunan bir alimdir. Yazmış olduğu el-Kafiyetü’ş-Şafiye isimli eseri manzumdur. Ve içerisinde toplamda 2794 beyit bulunmaktadır. Oldukça hacimli olan bu eser müellif tarafından ihtisar edilmiş ve 1000 beyitlik el-Elifyye ortaya çıkmıştır.

el-Elifyye, manzum bir eser olmasına rağmen üslubu çetrefilli değildir. Kolay anlaşılabilir ve kolay okunabilir bir muhtevaya sahiptir. Seksen babdan meydana gelir. Ayrıca eserin sistematiği de son derece özgün olup, kendisinden sonra yazılan kitaplar için örneklik teşkil etmiştir. Sahasının en kıymetli kaynaklarından biri sayılan el-Elfiyye medrese müfredatlarının da vazgeçilmezlerinden olmuştur. Bu sebeple üzerine yetmişten fazla şerh, haşiye ve talik çalışması yapılmıştır.

İşte Şerh-u İbni Akîl ala Elfiyyet-i İbni Malik bu şerh çalışmalarından bir tanesi belki de en önemlisidir.

Şerh-u Elfiyyet-i İbni Malik olarak da bilinen eserimiz diğer içerisinde en fazla tercih edilen olma özelliğine sahiptir. Yapısı itibari ile ders kitabı olmaya en uygun çalışmadır. Talebe dostudur. Bu sebeple Suriye ve Mısır medreseleri başta olmak üzere ülkemizde İslami ilimler eğitimi veren kurumlar tarafından da rağbet görmektedir.

İbnü’n-Nazım ya da İbn-ü Musannif olarak da tanınan İbni Malik et-Tai’nin oğlu bir eser kaleme alır. Bu eserin adı ed-Dürretü’l-Mudıyye’dir ki babasının Elfiyye’sinin şerh çalışmasıdır. Eserinde babasının hatalarınnı tespit eder ve yer geldikçe yapmış olduğu tenkitler ile bu hataları düzeltmeye çalışır. İbni Akil’in şerhinin en önemli taraflarından bir tanesi de İbni Malik et-Tai’nin oğlunun hata kabul ettiği yerleri tekrar ele alması ve tenkitlerin doğru olmadığını izah etmesidir.

İbni Akil, eserinde el-Elfiyye’deki tüm nazımları ele alarak izahatlar getirir. Gramer kurallarını açıklar ve örnekler ile zenginleştirir. Kapalı noktaları son derece açık dil ile anlaşılır hale getirir. Bu sebeple okunması rahat ve ezberlenmesi kolay bir muhtevaya sahiptir. Hatta el-Elfiyye’nin en başarılı şerhi olarak da kabul edilir.

İbni Akil üzerine de çeşitli haşiye çalışmaları yapılmıştır. Bunlardan en meşhurları: Şücai’nin (ö. 1197/1783) Fethu’l-Celil’i, Hudari’nin (1872-1927) Haşiye ala Şerh-i İbni Akil’ ve Muhyiddin Abdülhamid’in (1900-1973) Minhatü’l-Celil’idir.