Kıraat, Tilavet ve Tertil Nedir?
Kıraat, Tilavet ve Tertil Nedir?
- Arapçaya Dair Her Şey - 11 Ocak 2022
- İlahi Dinlere Göre Başörtüsü Meselesinin Değerlendirilmesi - 10 Ocak 2022
- Arapça Sözlük Kullanım Teknikleri - 8 Aralık 2021
Kıraat, Tilavet ve Tertil Nedir?
Kıraat Nedir?
Kıraat, Arapça قرأ (ka-ra-e) kökünden türeyen bir kelimedir. Mastar formundadır. Sözlüklerde “okumak, tilavet etmek veya telaffuz etmek” manalarına gelmektedir. Kuran, kelimesi de yine aynı kökten bir kelime olup, aynı manaya sahiptir.

Kıraat kelimesini bir eylem ve bir ilim dalı olarak iki şekilde tanımlayabiliriz. Eğer bir eylem olarak tanımlayacaksak, Ragıp el-Isfehani’nin şu tarifine bakabiliriz: “Tertilde, harf ve kelimeleri birbirine katmaktır.” Yani harfleri birleştirip kelimeler, kelimeleri birleştirip cümleler oluşturarak okumak eyleminin kendisidir. Şayet bir ilim dalı olarak değerlendireceksek, İbnü’l Cezeri’nin (ö.833/1424) şu tarifini baza alabiliriz: “Kuran kelimelerinin nasıl okunacağını ve ravilerine nispet etmek suretiyle bu kelimeler üzerindeki farklı okuyuşları konu edinen bir ilim dalıdır.” Bu tarife göre de okuma eyleminin teorik alt yapısını ve metodolojisini irdeleyen bir ilim sahası olduğunu görmekteyiz.
Bu yazımızda biz kıraati bir eylem olarak değerlendireceğiz. Buna göre Kuran’ı okumanın genel adı kıraat olmaktadır. Okuyan kişinin yani karinin Kuran’ın manasını bilip bilmemesi önemli değildir. Ya da ne şekilde okuduğu, makam, gunne, nağme yapıp yapmadığı, tecvit kurallarına uyup uymadığı gözetilmeksizin telaffuzuna bakılır. Harfleri ve kelimeleri sesli şekilde okuyabilmişse buna kıraat denir.
Kıraat de kendi içerisinde tahkik, tedvir ve hadr olarak üç kısma ayrılır. Tahkik, hakkını vererek okumak yani yavaş ve mahreçlere dikkat ederek okumaktır. Tedvir, orta süratte meddi munfasılların iki-üç elif süresinde çekildiği bir okuma metodudur. Hadr ise çekimleri bir elife düşürerek, süratli okumaktır. Kıraat ilminin incelediği muhtelif kıraatler, bu okuma usullerine göre okunmaktadır. Dolayısıyla kıraatlerden kimilerine tahkik, kimilerine tedvir kimilerine de hadr kıraati denmektedir.
Tilavet Nedir?
Tilavet, Arapça تلو (t-l-v) kökünden türeyen bir mastardır. “Okumak ve tabi olmak” manalarına sahiptir. Aynı kökten gelen تُلُوْ ya da تِلُوْ (tülüv-tilüv) mastarı da “izlemek, peşi sıra gitmek, uymak” gibi anlamlara gelmektedir. Bir terim olarak tilavet kelimesine iki şekilde anlam verilebilir; bunlardan ilki: “Kuran’ı Kerim’i okumak, okumakla birlikte emir ve nehiylerini, teşvik ve ikazlarını hayata geçirerek yani hükümlerine uyarak yaşamaktır.” İkincisi ise: “Kuran’ı okurken manasını anlamak, tecvitleri yerine getirmek, kıraat usul ve kaidelerine uymaktır.” Kimileri Kuran’ın sure ve ayetlerini sırasıyla okumayı da tilavet olarak saymışlardır. Bu görüş kavrama dahil edilse de edilmese de tilavetin, kıraatten daha özel bir manaya sahip olduğu kesindir. Her türlü okuma yolu kıraat ise tilavet, daha dikkatli ve rikkatli okumaktır denilebilir.
Tertil Nedir?
Tertil, Arapça bir kelime olup رتل (r-t-l) kökünden gelen bir mastardır. Sözlüklerde “bir şeyi en iyi şekilde, kapalı nokta bırakmadan açıklamak, izah etmek” manası verilmektedir. Kuran’ı Kerim’de Müzemmil suresinin dördüncü ayetinde bu kelime hem emir hem de mastar kalıbında geçmektedir. Allah Teala, o ayette Efendimizden Kuran’ı tertil üzere okumasını talep etmektedir. Bir terim olarak tertil kelimesi şu manaya gelir: “Her harfin mahrecini tam çıkararak, edasını yerine getirerek, manasının hakkını vererek usulüne göre okumaktır.”
Tertilde zahiri kuralların dışında batıni hissiyat da çok önemlidir. Yani her ayetin insana vereceği bir duygu vardır. Tertil okuyuşunda ayetlerin hissettireceği duyguları tatmak ona göre hareket etmek de önemlidir. Bunun dışında gunne, iklab, vasıl, izhar, vakıf gibi Kuran’ı okuma kurallarına da dikkat edilmesi gerekmektedir.
Bu makaleyi okuyanlar için tavsiye yazı: “Meal Nedir?“
Referanslar
[1]https://islamansiklopedisi.org.tr/kiraat–ilim
[2]https://islamansiklopedisi.org.tr/ragib-el-isfahani
[3]https://islamansiklopedisi.org.tr/ibnul-cezeri
[4]https://tr.wikipedia.org/wiki/Makam
[5]https://osmanlica.ihya.org/gunne-nedir-ne-demek.html
[6]http://www.lugatim.com/s/na%C4%9Fme
[7]https://kuran.diyanet.gov.tr/kuran-sozlugu/detay/37-kiraat
[8]https://islamansiklopedisi.org.tr/tilavet
[9]https://islamansiklopedisi.org.tr/sure
[10]https://islamansiklopedisi.org.tr/ayet
[11]https://islamansiklopedisi.org.tr/tertil
[12]https://kuran.diyanet.gov.tr/tefsir/M%C3%BCzzemmil-suresi/5476/1-4-ayet-tefsiri
[13]https://islamansiklopedisi.org.tr/mahrec–kiraat
[14]https://osmanlica.ihya.org/gunne-nedir-ne-demek.html
[15]https://dinisualler.com/tecvid/iklab-nedir/
[16]https://osmanlica.ihya.org/vasl-nedir-ne-demek.html
[17]https://islamansiklopedisi.org.tr/izhar–tecvid
[18]https://islamansiklopedisi.org.tr/vakf-ve-ibtida