Tercüme Nedir?

• About
• Latest Posts

ahmet karagöz

Latest posts by ahmet karagöz (see all)

• Arapçaya Dair Her Şey - 11 Ocak 2022
• İlahi Dinlere Göre Başörtüsü Meselesinin Değerlendirilmesi - 10 Ocak 2022
• Arapça Sözlük Kullanım Teknikleri - 8 Aralık 2021

Tercüme Nedir?

Tercüme aslı itibari ile Arapça bir kelimedir. Dört harfli “terceme” ya da üç harfli “receme” kökünden gelmektedir. Sözlüklerde “bir sözü herhangi bir dilden diğerine çevirmek” olarak tanımlanır. Fakat tercüme kelimesine verilen sözlük manası sadece bu değildir. Bunun haricinde şu manalar da verilir:

1- Bir kimsenin yaşantısını, yaşadıklarını ya da başından geçenleri anlatması için de kullanılır. Terceme-i Hal bu durumu ifade eder.
2- Birine söz götürmek, haberi olmayan bir durumdan haberdar etmek de tercüme kelimesi ile karşılanır.
3- Bir sözü, söylendiği dilde izah etmek, açıklamak yani beyana kavuşturmak da tercüme sayılmaktadır.
4- Bir maksadı ifade edebilmek gayesiyle, sözü başka dilde ifade etmek de tercümedir. Buradaki farklılık, anlaşılmayan cümle ya da cümlelerin başka dilde anlaşılır kılınmasıdır.

Tercümenin sözlük manasının yanı sıra bir de ıstılah manası vardır. Sözlük anlamından çok farklı olmasa da şu şekilde ifade edilir: “bir sözü manasını bir başka dilde, tam dengi bir tabirle ifade etmek.” “Tam dengi” tabirinin ifade ettiği şey, başka dile çevrilecek olan sözün o dilin kural ve kaideleriyle uyum göstermesiyle beraber, kelime açısından da aralarında bir denkliğin olmasıdır.

Kelime uyumunun imkânsız olduğunu iddia eden kimi düşünürler her tercümenin kusurlu olduğunu, hiçbir zaman mükemmel bir tercümeden bahsedilemeyeceğini söylemişlerdir. Her dilin kendine has bir yapısı olduğunu göz önünde bulundurduğumuzda bu düşünce makul görülebilir. Fakat tercüme faaliyetinin maksadı bir dildeki ifadeyi olduğu gibi, tam manasıyla aktarmak değil, olasılıkların imkân verdiği ölçüde en güzel şekilde nakledebilmektir. Bu açıdan bakıldığında da mükemmel tercümeden kasıt, aktarımın kusursuzluğu değil, mümkün olan aktarımların en iyisi olacağı için bahsi geçen düşünürlere katılmak pek mantıklı olmayacaktır.

Nitekim tercüme kendi içerisinde iki farklı türe ayrılmaktadır.

Harfi Tercüme

Bu tercüme türüne Lafzi Tercüme de denilmektedir. Harfi tercümenin tanımı ise şudur; “nazmında ve tertibinde aslına benzemesi gözetilen tercüme türü.”Bir dilden diğerine çevrilecek metin alınır ve kelime kelime diğer dile aktarılır. Her kelimenin ve edatın tam karşılığı bulunur, diğer dilde aynı şekilde ifade edilmeye çalışılır. Fakat bu yöntem mananın anlaşılır bir biçimde diğer aktarımını zorlaştırır. En küçük noktanın bile diğer dile geçmesi anlaşılırlığı zorlaştırır zira iki dilin de kendi içindeki dinamikleri farklıdır. Üslup ve ifade biçimleri ayrıdır.

Tefsiri Tercüme

Manevi olarak da bilinir. Her iki kavram da bu tür için uygundur. Çünkü bu tercümede ilk olarak mana gözetilir, ikinci olarak da tefsirler ve izahlar ile en uygun ifade aranır. Ve şöyle tarif edilir; “nazmında ve tertibinde aslına benzemesi gözetilmeyen tercüme türü.” Yani harfi tercümeden oldukça farklı olarak tefsiri tercümede maksat, sözün manasını en doğru şekilde diğer dile aktarabilmektir. Günümüzde en fazla kullanılan yöntem budur. Çünkü edat ve harflerde tam uyumluluk aranmaz. Sadece diğer dilde kolay şekilde kavranabilmesi ve o dilin de kaidelerine uyumluluğu gözetilir. Ayrıca aktarımın en doğru şekilde olabilmesi için edat ve kelimeler de ekstra olarak eklenmektedir.

Kuran’ı Kerim açısından değerlendirecek olursak, zaten Arap dilinin yapısı gereği Türkçeye harfi tercüme yapılamamaktadır. Kuran’daki pek çok harf ve edat çeşitli manalar ifade etmekte fakat Türkçedeki kelimeler ise bu manaları karşılamakta yetersiz kalmaktadır. Dolayısıyla genellikle Kuran ya da Arapça’nın tercümesi yapılacakken, tefsiri tercih edilmesi gerekir. Ne var ki tefsiri tercüme de Kuran’ı ifade etmekte yetersiz kaldığı için ulema meal yapmayı uygun bulmuş ve tercümeden kaçınmıştır.

Bu makaleyi okuyanlar için tavsiye yazı: “Meal Nedir?“

Referanslar

[1]http://www.lugatim.com/s/terc%C3%BCme
[2]https://islamansiklopedisi.org.tr/arapca
[3]https://www.almaany.com/tr/dict/ar-tr/%D8%AA%D8%B1%D8%AC%D9%85/?c=T%C3%BCm
[4]https://www.almaany.com/tr/dict/ar-tr/%D8%B1%D8%AC%D9%85/?c=T%C3%BCm
[5]https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/232541#:~:text=Metne%20ba%C4%9Fl%C4%B1%20kal%C4%B1narak%20kelimesi%20kelimesine,derece%20g%C3%BC%C3%A7%2C%20hatta%20bazen%20imk%C3%A2ns%C4%B1zd%C4%B1r.&text=Bu%20terc%C3%BCme%20t%C3%BCr%C3%BCn%C3%BC%20’harf%C3%AE%20terc%C3%BCme’%20%C5%9Feklinde%20adland%C4%B1rmak%20m%C3%BCmk%C3%BCnd%C3%BCr.