Kifayetü’l-Mübtedi

20.11.2021

Kitap İsmi: Kifayetü’l-Mübtedi
Müellif: İmam Birgivi (ö. 981/1573)

Genel Tanıtım

Tarih boyunca dil öğrenim ve öğretimi her zaman meşakkatli olmuştur. Diğer ilimlerin yanı sıra dil bilgisi, çok yönlü ve interaktif bir metot istemesi nedeniyle ciddi bir istikrar ve emek harcanmasını gerektirmiştir. İslami ilimler açısından değerlendirildiğinde ise özellikle Türk coğrafyalarında bu dilin öğrenilebilmesi için literatür geliştirmek zorunda kalınmıştır. Zira Arap menşeli müellifler kendi milletlerinin mantıklarını iyi tanıdıkları ve teliflerini bu meyanda yaptıkları için Türklere hitap eden kitaplara ihtiyaç duyulmuştur.

İmam Birgivi’nin bu eseri de bahsi geçen amaca matuf olarak kaleme alınmıştır.

Osman alimlerinden biri olan Birgivi’nin bu eserinin kaleme alındığı yıllarda Osmanlı medreselerinden okutulan sarf kitapları vardı. Fakat bu kitaplar Birgivi’ye göre kendi içlerinde sorunlar teşkil ediyordu. Örneğin İbn-i Hacib’in (ö. 646/1249) eş-Şafiye isimli eseri. Bu serin konu sistematiği açısından sıkıntıları bulunmaktaydı. Tasrifu’l-İzzi, Maksud, Merahu’l-Ervah gibi eserler de hakeza. Bu eserlerin tamamı müellife göre gerek konu gerek sistematik gerekse bilgi açısından sorunlar ve eksikler barındırmaktaydı.

Hal böyle olunca Birgivi yukarıda bahsi geçen ve halihazırda okutulmakta olan eserleri incelemiş, eksikliklerini gidermiş ve tedrise uygun bir metotta hacimli bir kitap telif etmiştir. Böylelikle pek çok açıdan nevi şahsına münhasır bir usule sahip, kolay okunabilir bir telif ortaya çıkarmıştır.

Eser, sarf ilmini öğrenmek isteyenlerin mutlaka bilmesi gereken “aksam-ı semaniye”, “aksam-ı seba” ve “aksam-ı semaniyete aşar” kısımlarının anlatıldığını bir mukaddime ile başlamaktadır. Birgivi, sarf ilminde merhale kat etmek isteyenlerin bu kısımları ve alt kategorilerini iyi şekilde bilmesi gerektiğini ifade eder.

Mukaddimenin haricinde eserde yedi bab bulunmaktadır. Tüm konular bu bablar altında işlenmektedir. Ardından bir hatime ile kitap son bulmaktadır.

Eserin çeşitli yazma ve matbu nüshaları bulunmaktadır. Bunlardan bazılarında farklı isimlerle adlandırılmıştır. Fakat en yaygın şekilde el-Kifaye ismiyle zikredilmektedir. Osmanlı medrese müfredatlarında sıkça karşımıza çıkan Kifayetü’l-Mübtedi üzerine yapılmış pek çok şerh ve haşiye çalışması bulunmaktadır. Günümüz medreselerinde de okutulan ve popülerliğini koruyan kıymetli teliflerden bir tanesidir.