Arapça Öğretmeninin Kişisel Nitelikleri

10.09.2020

İçindekiler

GİRİŞ
1. Saygınlık
2. Seçkinlik
3. Başarmak
4. Kararlılık
5. Ölçülülük
6. Bağışlayıcılık
7. Dakiklik
8. Beceriklilik
9. Tedbirlilik
10. Basiretlilik
11. Disiplinlilik
12. Düşüncelilik

GİRİŞ

Bu makale, ilgisiz ve yetkisiz medyanın nerdeyse yüzyıllardır özünü aşındırıp kaybettirdiği, kavramlarının hassasiyet yitimiyle zorlaştırdığı Arapça öğretiminin sorunlarının stratejik çözümü için yeniden öğretmenlik ölçütlerinin yapılandırılmasını işler. Öğretmen, Arapça öğretiminin omurgasıdır, sistem onun teknikleriyle düzenlenir, araçlar onun eliyle biçimlenir, çözümün odağında hep o vardır. Bu nedenle Arapça öğretiminin başarısı, öncelikli olarak öğretmen başarısıyla mümkündür. Öğretmen başarısı da; kişisel, yönetim ve öğretim niteliklerle donanım zenginliği ve beceri gücüne bağlıdır. Bu üç tür donanımın nitelikleri ve kapsamı belirlenerek, Arapça öğretiminin problemlerini çözecek öğretmenin nitelikler portresi belirlenmeye çalışacaktır.

Öğretmen, ilahi mevhibesini idrak eden ve onu insanlığa sunmayı görev bilen diğerkâm bir sanatkârdır. Fıtri yeteneklerini bilgi ve sağlam ahlâkla melekeye dönüştürerek toplumun kalkınma ve ilerlemesi için bilgi ve şevkle sanat eserine dönüştürmeye adar. Bir bahçıvan edasıyla, bahçeyi tüm işe yaramazdan temizler, zararlıları uzaklaştırır, toprağı alt üst eder, kökleri bulup söker, ateşe atar. Ekime hazırlar, diker, aşılar, budar, sular, korur ve sonunda “işte güzel bir bahçe” der, huşuyla seyre dalar. Nitelikli insan inşa sanatkârı öğretmen, kuşkusuz bahçıvandan daha çok donanım ve gayrete muhtaçtır. Öyle ki ufacık bir ihmalin zararı, sadece biriyle sınırlı kalmaz, tüm insanlığa sirayet eder. Onun himmeti insanlık, tek ideali de neslin akıl gelişimidir. Bilgiyle; aklı, duyguları geliştirir, iradeyi harekete geçirir, idraki, eli, gözü, azmi, dikkati eğitir, zekâyla duyguları örerek en aptalı en yetenekli yapar.

Öğretmen, bilgiyle örülen akıl ile kalbin engin edebini, onur ve erdemli davranışlar olarak dışa yansıtan yüksek nitelikli bir fedakârdır. Kendini nesillerin aklını ve gönlünü inşaya mecbur bilir, kazara hata ederse hasarın tsunami etkisiyle yayılacağı endişesindedir. Basit bir ihmalin; “eğer bu ülkenin katili olmakta çıkarınız varsa bundan daha etkili bir hançer bulamazsınız” (Baltacıoğlu, 1995, s. ‎37‎) cürmüne dönüşeceğinin bilincindedir. Sorumluluk idraki, Caldicott’un: Öğretmenlerin toplumun en sorumlu ve önemli üyeleri olduğuna inanıyorum, çünkü mesleki çabaları dünyanın kaderini etkiliyor, daha ağırdır. Çünkü öğretmenlik, tüm meslek erbabını yetiştirme sanatıdır, onu yücelten değer, her öğrencinin hayatı boyunca öğretmenin öğrettiği bilgileri ve idealini yaşatmasıdır.

İnsanlık öğretmene en yüce sanatkâr payesini vermiştir. Bu paye Hz. Ali (ra)’ın dilinden: “Bana bir harf öğretenin kölesi olurum.” tebciliyle hayat bulur. Socrates: “Dünyada her şeye değer biçilebilir, ama öğretmenin eserine değer biçilemez, çünkü onun eseri her şeydir.” hükmüyle ifadeye çalışır. Ancak geçen asırlar sanatı değil, geleneği bozunca öğretmenlik büyük çöküntüler yaşadı. Ağır sosyal sorumluluk yükü, özel donanımla yetiştirilen diğer branş öğretmenlerinin pek çok eksik ve aksaklıkları sürekli şikâyet edilir hale gelirken, öğretmenlik fıtratı aranmayan, özel uzmanlık eğitimi almayan, Arapçaya hâkimiyeti olmayan, iş ararken kazara kendini Arapça öğretmeni bulanların, öğreteceği Arapçayı Allah korusun! Üstelik teknoloji devrimi, bilgi bombardımanı ve yetenekler savaşı yaşanan günümüzde, hangi güç ve donanımla bu problem çözülebilir!

Arapça öğretiminde karamsarlık ve ümitsizliğin nedeni öğretmen yeterliliklerinin eksikliğidir. Yetkinlikle doğacak ümit ve azim başarının anahtarı olacaktır. Durumun vahameti ortada, üstesinden gelecek Arapça öğretmenin taşıması gereken kişisel nitelikler belirlenir ve uygulanırsa başarı kaçınılamaz sonuçtur. Burada önemli olan bilginin en güzel şekliyle ne tasnifi ne de sunumu, Arapça öğretmenin kendisini şu kıstaslarla ölçerek geliştirici adımlar atması ve nesillerin önünü açmasıdır.

1. Saygınlık

Saygınlık bir lütuf değil, öğretmenin kendi elinin emeği olmalıdır. Güvenme, inanma, hatırını sayma, mesleğine saygı duyma, sözünün dinlemesi ve onurun egemen olmasıyla gerçekleşir. Öğretmen saygısı o kadar önemlidir ki değil yitimi, en ufak sorgulama dahi toplumu çok geriletir. Örfümüzde “eti senin kemiği benim” ifadesiyle baba statüsü tadındaki engin saygınlığın yitimi, eğitimde onulmaz yaralar açmıştır. Ne acı ki ülkemiz, “Küresel Öğretmen Statü Endeksi” dünya öğretmen saygı yitiminde Taiwan’dan bile sonra Uganda’dan öncedir (Dolton, Marcenaro, De Vries, & She, 2018). Tüm öğretmen branşlarında saygınlık nerdeyse yok olmak üzereyken, yüz yıllardır medyanın yıkım hedefinde olan, düşük puanla öğrenci alan, nicel ve nitel yetersiz ve henüz emekleme aşamasında bile olmayan Arapça öğretmenliğinin yeniden saygıyı tesisi hiç lafa gerek bırakmayacak zorluktadır. Bu ağır yük; kılık, kıyafet, telefon markası, laf ebeliği veya sihirbazlığıyla değil, akılları ilim, irfan, yürekleri mesleki ahlakla aydınlatılarak kaldırılabilir. Hepimiz saygın model öğretmene borçluyuz ve de muhtacız.

2. Seçkinlik

Arapça öğretmeni kişilik ve mesleğine saygıdan dolayı hayatını, davranışlarını özenle düzenler. Arapça öğretmenliği gibi seçkin ve önemli bir meslek sahibi olmaktan kıvanç duyar. Yüksek sorumluluk bilinciyle onun kazandırdığı seçkin nitelikleri yansıtmayı sosyal sorumluluk bilir. Seçkinliğini kişisel karakterini, başta öğrencilerini ve toplumu sevgiyle kucaklayarak kazanır, asla seçkinlik taslayarak değil, zaten boş gurur hep aleyhe döner. Toplumun zor veya hassas problemlerine akla en uygun çözümler bulmaya çalışır, en iyi davranışları gösterir, tercihlerinde en fazla etkiye sahip olmasıyla çevresine özel niteliklerini hissettirir. Her yer sınıf, herkes öğrenci, felsefe ve hareketleriyle davranışlarına seçkinlik kazandırır. Toplumun hassasiyetlerini ve konumunu bilir, bilgiyi sınıfta sanat edasıyla öğretir, herkesin içindeki yeteneğini ortaya çıkararak çoğu insanı adam yapar.

3. Başarmak

Hayatta ya gemileri yakma ya da karada yürütme cüreti olanlar başarır. Başarı öğrencinin kendi fikri, seçimi ve ürünü haline getirilir, başka seçenek bırakılmazsa inanılmaz düzeyde yüksek başarı gerçekleşir. Öğrenciyle birlikte neyin yanlış olduğu çözümlenir, doğru bulunmaya çalışılırsa en uygun, en doğru ve en iyi sistem kendiliğinden geliştirir. Öğretmen bilmesi gerekeni bilirse bilgiyi bazen pozitif bazen de negatif destekle öğrencilerine ilhamla kolayca öğretir. Öğrencilerin yeteneklerine odaklanır, “tekerleği yeniden icat etme” yerine yuvarlayıp yol almalarını sağlar, ne yapacaklarını emretme yerine, önerir ve seçenek sunumuyla fikirler geliştirir. Öğrencileri, kendi istekleriyle her zaman en iyisini öğrenmeye hazırlar, gayreti takdir ederek geliştirir, rüşvete dönüştürmeden başarıyı ödüllendirir, doğruluğa odaklanır, öğrenmeye isteklendirir ve her şeyi kontrollü yapar. Kolaylaştırıcı otoriteyi benimser, öğrenmeyi mutluluğa çevirir, bilgi ambarı değil, öğrencilere taşıyan hamal olur. Carruthers: “İyi bir öğretmen kendini aşamalı olarak gereksiz kılan kişidir.” sözünü ilke edinir, öğrencileri kendinden iyi yetiştirir, geleceğin başarılı öğretmenleri yapar.

4. Kararlılık

Öğretmenlik, onun için doğmuş insanların mutlu ve başarılı olacakları bir meslektir. Bu mesleği para için yapmayan, hedefi sadece başarmak olan kararlılar en iyi nitelikli öğretmen olurlar. Çünkü öğretimde başarı; her şey tam ölçüsünde, tutarlı ve kararında olmadan gerçekleşmez. Bunun için bazısı için en sinir bozucu olan öğretmenlik, hedefi fark oluşturmak olan, kararlı öğretmen ruhlular için en yüce bir ödül, en zevkli bir meslek olur. Kararlı öğretmen, her işinde düzenli ve yöntemli davranır, istisnalar yerine, genel-geçer kararlı tutumlar sergiler. Sözünde sadakat, gözünde emniyet vardır, kurallara saygılı ve bağlıdır, daha güçlü deliller olmadan asla kararını değiştirmez. Azimle mümkün olan her şeyi başarır, sınıfta her öğrenciyi kişisel düzeyde önemser, tüm öğrencilere şefkatli ve hoşgörü sınırları görev alanının çok ötelerine taşar. Öğrencileri için çok iyi bir kararlılık rol modelidir, onları önce rüyada Arapçayla tanıştırır, sonra gerçeğine uyandırarak öğrenmenin tadını tattırır.

5. Ölçülülük

Öğretmen, tutumları bulaşıcı olduğundan hep iyi olmak zorunda olan kişidir. Onun hayatında aşırılıklar olamaz, yumuşak huyludur ancak disiplinlidir, kararlıdır ancak naziktir, hep zıtları birleştirip itidalli olur. Sadece bilgiyi dikte etmez, öğrencilerini öğrenmeye teşvik eder, örnek olur, ruh haliyle bile nasıl etkili olacağını bilir, üzüntü, öfke ve kişisel sıkıntıları kapıda bırakır ve sınıfa girmesine asla izin vermez. Her an duygularına karşı dürüst olmanın yollarını bulur, derse odaklanma yeteneğini en yüksek düzeyde tutarak harika işler başarır. Öğrencinin sakin olmasını istemeden, sakince etkileşime geçer, tutarlı olmasını istemeden tutarlı olur, derse odaklanmasını istemeden kendisi odaklanır. Her şeyi çok yönlü değerlendirir, tahmin ile kanıtı ayırır, asla taraf tutmaz ve öğrencilerini ölçülü olmaya teşvik eder. İletişiminde fiilin, sözden güçlü enerjisinden faydalanır, söz israfı yerine modellemeyi önemser.

6. Bağışlayıcılık

Öğrenme sürecinin en önemli bir tekniği, hata yapma ve bağışlamadır. Sınama-yanılma Arapça öğrenme stratejisinin en etkin işlemi ve bilinçli öğrenmenin anahtarıdır. Bağışlama, hatayı cezalandırma kördüğümünü öğrenmeyi destekleyici bir araç olarak kullanma taktiğidir. Sakince anlaşılır bir dil ile normal ses tonuyla hata yapan öğrencinin doğruyu bulmasına yardımcı olunur. Anlık kolay gibi görünen kızma, suçlama, üzme ve azarlayıp kırmanın doğuracağı felaketler, sakin, kesin, anlaşılır bir üslupla önlenebilir. Hata hep anlık ve kişisel olduğu için bağışlanıp düzeltmeyi hak eder. İletişimde söylenenin fazlasını anlama, hatayı başkasıyla ilişkileme, saldırı olarak algılama doğru değildir. Hatta saldırı olsa bile acı çeken birinin yardım çığlığı olarak anlamak gerekir. Bu öğretmenin iç huzurunu korumasını ve şefkatle yardımcı olmasını sağlar. Aslında hata korkunun ürünüdür, öğrenci korkarsa acı çeker ve acı hataya neden olur. Acı çekeni şefkatle karşılama, sabır, zaman ve dikkat istese de olumsuz tutumdan daha kolay ve kazançlıdır. Her ne olursa olsun, öğrenci her zaman masum, en iyisini, bağışlanmayı hak eder ve hepimiz birbirimizin öğrencisi ve öğretmenleriyiz.

7. Dakiklik

İnsan hayatında her bilgiyi öğrenmenin bir anı ve süresi vardır. Her bilginin anından önce öğretilmesi veya sonraya bırakılması hüsrandır. Zamanlama öneminden dolayı, beden-bilgi saatini ayarlama görevi, gezegenin en dakik ve organize meslek sahibi öğretmene verilmiş kutsal bir görevdir. Arapça öğretimi hayatın belirli bir diliminde başlar ve biter, bu zaman dilimi çok düzenli, dikkatli kullanılırsa başarı kendiliğinden gelir. Öğretimde her lahzanın öncelenecek ihtiyaçları belirlenirse beklenmeyen bir durum veya iş yükü gibi dış etkenler, beden-bilgi saatini etkilemez. Zaman yönetimi, ileri müfredat ve planlama bilgisiyle kategorize edilmeli, her ders saati titizlikle düzenlenmeli, kâğıda dökülerek özenle uygulanmalıdır. Öğretmen hayatı boyunca geç kalmakla pek tanışmamalı, sınıfta ders hazırlığı, çanta, kitap, bilgisayar karıştırma, yoklama sohbeti, konuyla bağlantısız tek kelime dakikliği bozar. Ders son saniyesine kadar en verimli kullanmalı, vaktin hederi, en yüce değer ömür yitimiyle sınırlı kalmaz, ahlakı ve hayatı yozlaştırır. Yozlaşma sınıfta başlarsa okula yayılır oradan da hayatın tüm alanlarına sirayet ederek kul hakkı gaspına sebep olur. Çeşitli bahaneler, dikkat dağılmaları, toplantılar, ayaküstü sohbetler, sürekli medya takibi, istekleri geri çevirememe ve ertelemeler, gezegenin en vakit titizi öğretmeni zaman israfçısı ve bir şey üretemeyen tembel derekesine düşürür.

8. Beceriklilik

Genelde hayat, özelde öğretmenlik bütünüyle çok acımasız bir beceriler savaşıdır. Bu savaşta zafer, becerilerin bilenme derecesine bağlıdır. Arapça öğretim problemlerinin üstesinden gelme, zafer kazanma ve yenilmemek için becerileri ustaca kullanmak gerekir. Bağımsız zihinle bilgileri duygusal işleme, zorlukların üstesinden gelme becerisini geliştirir. Bilgi hedefe ulaşmak için kullanılırsa öğrenci becerikli olur, bilgi işlenmez, organize edilmez ve uygulanmazsa beceriler gelişmez. Planlama, organize etme, karar verme ve problem çözme becerileri geliştikçe bilgiyi kullanma ve gücünden faydalanma zevki artar. Bilgiyi hedefe götüren başarılı sonuçlar için kullanma, büyük hedefler hayal etme, denemeler yapama, zorlukları müzakere etme, yeni yaklaşımlar keşfetme, hedefe uyarlama becerikli yapar. Ancak notlar, yüksek test puanları, becerikliliğin güvenilir göstergesi değildir. Çünkü beceriklilik, bilişsel birikimden daha fazlasını gerektirir, entelektüel olma kadar, bilgiyi duygusal işleyebilme yeteneği ve stres altında en uygun tepkiyi verebilmektir.

9. Tedbirlilik

Her başarılı, başarıya ilk adımını tedbir alarak atar ve zamanla her şeyi bunun üzerine usulünce ince dikkat ve keskin zekâyla kurar. Metotlu öğretmenin özelliği olan tedbirlilik; her işi sistemli, dikkatlice, titizlikle ve sıralı bir düzende yapmaktır. Başarı için her öğretim hamlesinin nereye varacağının önceden bilme ve yönetici tedbirler alma temel mantık ilkesidir. Öğretime öğrencilerin varacağı son hedefi görerek başlama tedbirli öğretmenin mizacıdır. Hep hedefi göz önünde bulundurur, gerçekleştirici çareler denetiminde ilerler. Tedbirlilik; duyguları sakinleştirme, riskleri hesaplama, seçenekleri çoğaltma, dış etkileri dikkate alma gibi birçok bileşeni hesaplayarak ihtiyatlı iyi kararlar alma becerisidir. Karar alma sürecinde duygular bastırılır, stres kontrol edilir, öfke veya üzüntüye boğulmadan, ihtiyatla yer ve zamana en uygunu seçilir. Üzgün, şaşkın ve savunmacı duygular, pişman olunacak olumsuz tepki ve zihinsel hatalara neden olur. Tüm farklı bakış açılarını bulma ve kullanma aracı olan sakinlik, her tedbirli kararın esasını oluşturur.

10. Basiretlilik

Basiret; gerçekleri akıl ve kalple sezip anlama, sağduyu, adalet, metanet ve mizaç gibi erdemleri kullanma şeklini yöneten temel erdemdir. Basiretlilik; akıllıca kararlar alma, gerçeği önceden görme, ince kavrama, dirayet ve ustalıkla süreci yönetmektir. Basiretliliği sağlam vicdani hayat tarzı haline getirenler, daha az çabayla daha çok şeyi başarırlar. Sağduyunun etkin belirtisi, başkalarıyla kararlı şekilde akademik meşguliyet ve dengeli destek için en uygun anı yakalamaktır. Basiretli, öncelikli akademik ihtiyaçlarını karşılayan etkin kararlar almaya odaklanır, sınıfta iyi bir danışman olur ve saygın kararlar alır, problemleri sağduyulu muhakemeyle çözer. Zorluk çeken ve ekstra desteğe ihtiyacı olan öğrencilere yardımcı olur. Anlaşmazlıkları sağduyuyla çözer, başkalarının fikrini yanlış veya değersiz görmeden saygıyla dinler ve otoriter çözümler üretir. Her ikisi de insan eğiten usta ile öğretmen arasındaki fark sadece basirettir. Usta, çırağına sadece beklentileri öğreterek usta, öğretmen öğrencisinin beklentilerini gerçekleştireceği duygularını uyandırarak basiretli yapar.

11. Disiplinlilik

Disiplin; yazılı veya yazısız tüm hayat kurallarına titiz ve özenle uyma, sorumlulukları tam yerine getirme enerjisidir. Disiplini sıkı otoriter yaptırımlar anlamıyla değil, öğretimin başından öğrenciler son hedeflerine varıncaya kadar zorunlu izlenen program olarak anlamak doğrudur. Her öğrencinin programdan adil ve verimli faydalanmasını sağlar, öğrenmeyi kolaylaştırır. Bu nedenle yerine göre performansı artırıcı bir tebessüm, odaklayıcı bir söz, düzenli alıştırmalar, uyuma, kalkma ve beslenme saatlerine uyma, sağlığa dikkat, literatürü takip etme gibi her davranış disiplin sayılır. Akademik kuralları uygulama, güvenli ve verimli öğrenim ortamı sağlama, öğrencilerin sorumluluk ve sınırlılıklarını bileme, hedeflere en az çaba ve en kısa zamanda ulaşmayı sağlayan disiplin kurallarıdır. Mükemmel öğretmen; bilgisi engin, öğrencileri başarılı, zengin kaynakları olan değil, tüm bunlara ruh veren disiplinli olandır. Disiplin olmazsa sınıfta düzensizlik rahatsızlığa, rahatsızlık başarısızlığa neden olur, tüm çabalar değersizleşir, öğrenci nitelik kazanmaz, tüm zaman, emek ve gayretler boşa gider. Disiplinsiz ortamda kurallara uymayan, ders çalışmayan ve ödevini yapmayan, en değerli öğrenme fırsatlarını kaçırmakla kalmaz, başkalarına da zarar verir. Öğretim cezayla değil, disiplin teşvikiyle yönetilir, her öğrencinin aidiyet duygusu etkin kullanılarak istikrar sağlanır. Kısaca disiplin, “başarılı bir öğretmenin bilgiyi basitleştirme ustası ve davranışta basitlik düşmanı” (Kishor, 2015) olmasıdır.

12. Düşüncelilik

Düşüncelilik; dikkatli, sakince düşünmeyi önemli bir karakter haline getirme, başkalarına karşı nazik, sıcak kalpli, saygılı, sempatik ve insancıl olmanın kişiye kazandırdığı kalitedir. Derin düşünen öğretmen, ders uygulamalarını geliştirir, yaptığı her şeyi daha verimli ve iyi yaparak öğrencilere rol model olur. İyi bir öğretmen olmak için bilgi, kimlik, deneyim ve zekâya sahip olma etkiliyse de yeterli değildir. Asıl bu nitelikleri düzenleyen eleştirel düşünmeyle mükemmel bir öğretmen olunur. Eleştirel düşünme ise ustalıkla olgu ve olayları analiz etme, değerlendirerek yeniden yapılandırma, herhangi bir konu, içerik veya problemi düşünme kalitesini geliştirmedir. Eleştirel düşünebilen kendini yönetir, disiplinini sağlar ve kendini izleyerek düzeltip mükemmelleşir. Bilgiyi sistematik biçimde tasnif eder, birimlere ayırarak inceler, en bilinçli tarzda değerlendirir ve delillerle destekler. Öğrenciden ne çok şey bekler ne de kapasitesinin altında kalmasını ister, yaşadığı zorlukları bilir, elinden gelenin en iyisini yapmasını ister, bunu öğrenci onayıyla değil, kendi ilerleme hedefine göre belirler, alışılmışın ötesinde yeni denemeler yapar ve her zaman gelişme, ilerleme çabası içinde olur.

Bu makaleyi okuyanlar için tavsiye yazılar:
Nasıl Arapça Öğrenebilirim?
Arapça Sözlük Kullanım Teknikleri
Arapçaya Dair Her Şey
Arapça Okuma Hızını Arttırma Teknikleri

Kaynakça

Baltacıoğlu, İ. (1995). Talim ve Terbiyede İnkılap. Ankara: Millî Eğitim Basımevi.
Dolton, P., Marcenaro, O., De Vries, R., & She, P.-W. (2018). The Gobal Teacher Status İndex 2018, Table OLS Regression of Respect Rank. London : The Varkey Foundation.
Kishor, V. (2015). Inspiring Thoughts of Great Educational Thinkers. Pune / Maharaştra: Amitesh Publishers & Company.