Akidetü’t-Tahaviyye

30.11.2021

Kitap İsmi: Akidetü’t-Tahaviyye
Müellif: Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selame et-Tahavi (ö. 321/933)

Genel Tanıtım

İslam dininin inanç boyutu çok büyük önem arz etmektedir. İnanç meselelerinin sahih bir zemine oturmaması yapılacak ibadetin, edinilecek ilmin ve hem dünya hem de ahiret hayatının felaketine sebep olacaktır. Bu sebeple ulema gerek halkın gerek ilim talebelerinin inançsal meseleler noktasında sağlam bir temel üzere olmasını arzu etmiştir.

İslami ilimlerin teşekkül sürecinde de uzmanlık gerektiren kaynakların haricinde popüler olarak ifade edebileceğimiz mübtedi seviyede eserler yazılmıştır. Bu meyanda kelam ve akait sahasında telif edilen eserlerden biri de büyük Hanefi fakihi ve muhaddis İmam Tahavi’ye ait olan Akidetü’t-Tahaviyye isimli bu kitaptır.

Eserin tam ismi; Beyan-u Akaid-i Ehli’sünne ve’l-Cemaa’dır. Bu isme sahip olmasının nedeni sapkın ve radikal fırkaların görüşlerine yer vermeden sadece Ehli Sünnet’in akaid esaslarını ele almasıdır. Diğer taraftan eserin bir özelliği de Ebu Hanife (ö. 150/767) ve onun talebeleri olan Ebu Yusuf (ö. 182/798) ile İmam Muhammed’in (ö. 189/805) itikadi görüşlerini derlemesidir.

Dolayısıyla İmam Azam’ın ve onun talebelerinin itikadi görüşlerini irdelemesi açısından önem arz etmektedir. Literatüre bakıldığında ise İmam Azam’ın görüşlerini en doğru şekilde derleyen, tespit eden ve yorumlayan ilk kitap olma özelliğine sahiptir.

Eserin gayesi Ehli Sünnet’in temel inanç yönelimlerini aktarmak olduğu için inanılması zaruri olan şiarlar son derece açık bir dil ile ifade edilmiştir. Hacimsiz bir eser olmasına rağmen neredeyse tüm itikadi meseleler ele alınmıştır.

Sistematik açıdan bakıldığında klasik kelam kitaplarından farklı bir kurguya sahip olmadığı görülecektir. Öncelikle tevhit meselesi ele alınır yani Allah’ın varlığı, birliği ve sıfatlarının değişmezliği gibi konular izah edilir. Tahavi eserinde selef metodunu ön planda tuttuğu için naslarda geçen sıfatların hiçbir tevile tabi tutulmaksızın doğrudan kabul edilmesi gerektiğini söyler.

Ardından nübüvvet konusunu ele alır ki burada sadece Efendimiz üzerinden konusunu işler. Kuran’ın bir sıfat olması hasebiyle mahluk olmasının muhal olduğuna değinir. Kader meselesini bir sır olarak telakki eder. İnsan fiillerini ele aldığı bölüm de ayrıca önemlidir. Burada istitaatin fiilden önce var olduğunu ifade eder ki sonraki Ehli Sünnet kelamcıları için ufuk açıcı bir önermedir bu.

İman-küfür meselesi, ashabı sevmek, ahiret, cennet, cehennem gibi pek çok konu yine selef itikadı meyanında ele alınır. Eserin sonunda ise mahiyetlerinden bahsedilmemekle beraber; Cehmiyye, Cebriyye, Kaderiyye ve Müşebbihe gibi sapkın fırkalardan ve onların görüşlerinden uzak durulması ifade edilir.

Genel olarak tüm İslam coğrafyasında haklı bir popülerliğe sahip olan Akidetü’t-Tahaviyye isimli eser Osmanlı medreselerinde de rağbet görmüş ve okutulmuştur. Eserin toplumda on iki şerhi bulunmaktadır. Bu şerhlerin yarısının sahibi Türk’tür. Bu malumat da eserin Osmanlı’da ne kadar kıymet gördüğünün bir delili olarak gösterilebilir.