Muğni’l-Lebib An Kütübi’l- E’arib
İbn Hişam, Arap diline çok iyi vakıf olan âlimlerimizdendir. İbn Haldun, onun nahiv ilminde ekol olmuş Sibeveyhi ve İbn Cinni neslinden sonra bu alanın en büyük üstatlarından olduğunu söyleyerek Arap diline olan vukufiyetini bizim için gözler önüne serer. Yazmış olduğu çok kıymetli eserler, ilim ehli tarafından takdiri şayan bulunmuştur. Bu kıymetli eserlerden bir tanesi hiç şüphesiz Muğni’l-lebîb’dir.
İbn Hişam’ı bu kitabı yazmayı sevk eden sebep daha önce yazmış olduğu ve Muğni’l-lebîb’in sekiz bölümünden dört bölümünü oluşturduğu el-İrâb an ķavâidi’l-irâb kitabının büyük ilgi görmesi olduğunu belirtmiştir kendisi.
Muğni’l-lebîb sekiz babtan oluşmaktadır. Müellif kitapta edatları, cümle ve şibhü’l-cümle ile ilgili tüm meseleleri, cümle tahlilleriyle alakalı kuralları, cümlelerde yapılmaması gereken hataları ve diğer bazı meseleleri ele alıp incelemiştir. İbn Hişam, o zamana kadar yazılan eserlerdeki âmil-ma‘mûl-i‘rab, merfûât-mansûbât-mecrûrât-meczûmât gibi geleneksel tertibattan ayrılarak kendi şahsına münhasır bir metot oluşturmuştur. Kendi oluşturduğu bu metotta müfretler (harf ve edatlar) ve terkipler (cümle ve şibhü’l-cümle) şeklinde iki ana bölüm ve sekiz alt kısma ayırmıştır. Bu yöntemi sayesinde daha hayatta iken bu eseri şöhrete kavuşmuştur.
Kitap nahiv kitabı olarak bilinmesine rağmen içinde sarf konuları, ses bilgisi, belâgat, azda olsa lehçe farklılıkları ve tefsire dair bazı meseleler ele alınmıştır. İbn Hişâm nahiv âlimlerinden aktardığı görüşleri, bazı gramer kuralları ile dil problemlerine dair aktardığı ihtilafları mantık dairesi içinde münakaşa ederek gerçekleri sunmuştur. Kelimeleri fiil, isim, zarf ve harf olarak ayıran İbn Hişam bunlar hakkında hüküm verirken Kur’an’ın çeşitli kıraatleri, hadis, atasözü, Arap edebiyatından getirdiği şâhidlerle delillendirip süslemiştir. Kitabın başka bir özelliği de istitrat yöntemi olup bir münasebetle konu dışına çıkılıp yararlı bilgiler sunmasıdır. Basra ve Kufe’nin yanı sıra Bağdat, Mısır ve Endülüs dil mekteplerinin görüşlerini tarafsız bir yaklaşımla ortaya koyduktan sonra delili güçlü olanın görüşünü tercih etmektedir. Bunun gibi birçok dilcinin görüşlerini kabul ettiği gibi birçoğuna muhalefet edip yadırgamıştır.
Yüzyıllarca ders kitabı olarak okutulan Muğni’l-lebîb üzerinde şerh, hâşiye, ihtisar ve nazma çekme şeklinde birçok çalışma yapılmıştır. Muhammed ed-Demâmînî, Ahmed eş-Şümünnî, el-Emîrü’l-Kebîr es-Sünbâvî, Muhammed b. Ahmed ed-Desûkī gibi birçok âlim tarafından şerhedilmiştir. Muğni’l-lebîb müstakil olarak (Kahire, Tahran Tebriz), ayrıca Desûkî ve Emîrî haşiyeleriyle (Kahire) beraber basılmıştır. Muhammed Muhyiddin Abdülhamîd, Mâzin Mübârek, Muhammed Ali Hamdullah ve Hannâ el-Fâhûrî tarafından tahkik edilerek yayımlanmıştır.
Latest posts by emedrese (see all)
- Taberi Tefsiri - 6 Ocak 2022
- et-Telhısü’l-Miftah - 4 Ocak 2022
- el-İhtiyar li-Ta’lili’l-Muhtar - 3 Ocak 2022
BİR YORUM YAZIN
ZİYARETÇİ YORUMLARI - 0 YORUM