Tabakatu’l Fukaha

09.05.2021

Tabakatu’l Fukaha

İçindekiler

TABAKATU’L FUKAHA
- Kemalpaşazâde’nin Fukaha Hiyerarşisi
Kaynaklar

TABAKATU’L FUKAHA

Tabakatu’l fukaha, mezhep içerisindeki hiyerarşiyi gösterir. Bu sınıflamanın diğer bir amacı da mezhep içerisindeki görüşler karşısında nasıl bir tutum takınılacağını ve bir görüşün dikkate alınabilmesi için mezhebe mensubiyetin yeterli olmayıp ayrıca belirli niteliklere sahip olmanın da gerekli olduğunu göstermektir.

Kemalpaşazâde, fukaha tabakalarını en genel biçimiyle müçtehitler ve mukallitler olarak iki ana kategoride kurgulamıştır. Buna göre ilk üç tabaka müçtehitler kategorisini oluştururken; sonraki dört tabaka mukallitler kategorisini oluşturmaktadır.

Kemalpaşazâde’nin Fukaha Hiyerarşisi

1-Şeriatta Müçtehit Tabakası

Bu tabakada yer alanlar Ebu Hanife, İmam Şafii gibi imamlardır. Bunlar gerek füru gerekse usul konusunda kimseyi taklit etmemişlerdir.

2-Mezhepte Müçtehit Tabakası

Bu tabakada yer alanlar, Ebu Yusuf, imam Muhammed ve diğerleridir. Bunlar her ne kadar bazı füru ahkâmında Ebu Hanife’ye muhalefet etseler de usul kaideleri konusunda onu taklit etmişlerdir.

3-Meselede Müçtehit Tabakası

Mezhep sahibinden herhangi bir rivayetin bulunmadığı bir meselede içtihat edenler. Bunlar, el-Hassaf, Tahavi, Kerhi, Halvâni, Serahsi, Pezdevi, Kâdıhan gibi fakihlerdir. Bunlar ne usulde ne füruda Şeyh’e (Ebu Hanife) muhalefet edebilirler.

4-Ashabu’t Tahric Tabakası

Bunlar içtihada muktedir değildir. Fakat hangi hükmün nereden çıkarıldığını çok iyi kavramış olmaları sebebiyle mezhep sahibinden ya da onun müçtehit arkadaşlarının birinden nakledilen ve iki anlama gelme ihtimali bulunan müphem bir hükmü usul konusundaki rey ve nazarları sebebiyle tafsil etmeye muktedirlerdir. Razi ve benzerleri bu tabakada yer alır. Tahric sahibi olarak nitelenen fakih kendi adına içtihat eden değil, aksine imamlardan gelen ve farklı şekillerde yorumlanması mümkün olan görüşleri mezhebin genel çizgisine göre yorumlayan bir fakihtir.

5-Ashabu’t Tercih Tabakası

Kuduri ve el Merginani gibi fakihler bu tabakada yer alır. Bunların işi, kullandıkları “hâzâ evla, hâzâ esah rivâyeten” gibi ifadelerinde de görüldüğü gibi rivayetlerin bir kısmını diğerine üstün tutmaktır.

6-Ashabu’t Temyiz Tabakası

Bunlar kuvvetliyi zayıftan, Zahiru’r-rivaye ve nevadiri birbirlerinden ayırmaya güç yetiren kimselerdir. Müteahhir dönemdeki Nesefi, Mevsıli, Tacuşşeria, İbnu’s-Sââti gibi muteber metin sahipleri bu grupta yer alır. Bunların özelliği, merdud görüşleri ve zayıf rivayetleri kitaplarına almamalarıdır.

7-Mukallitler Tabakası

Bunlar, son üç tabakada zikredilen faaliyetleri yapmaya muktedir olamayan, zayıf ile güçlüyü tefrik edemeyen ve sağını solunu bilemeyen kimselerdir. Bunlar karanlıkta odun toplayan adam misali her bulduklarını toplarlar.