el-Mucez fi Usuli’l-Fıkıh
Kitap İsmi: el-Mucez fi Usuli’l-Fıkıh
Müellif: Muhammed Ubeydullah el-Esadi
Genel Tanıtım
İslami ilimlerin gelişim seyri ilk zamanlarda merkeziyetsiz olmuştur. Ekol ya da mezheplerin vücut bulmasından önce her alim kendi gücü yettiğince ilme katkı sunmuştur. Özellikle füru fıkıh sahasında bölgesel gelişmelerin olduğunu görüyoruz. Yani coğrafyaya, içinde yaşanılan topluma göre içtihatlar baş göstermiştir.
Usulü fıkıh sahasında ise füru fıkhın gelişiminden sonra bir hareketlenme başlamıştır. Yapılan içtihat çalışmaları peşi sıra fukaha, mütekellim metotlarını ortaya çıkarmıştır. Ardından her iki metodu birleştiren memzuc metot oluşturulmuştur.
Modern dönemlere geldiğimizde ise İmam Şafii’nin (ö. 204/820) er-Risale isimli eseriyle başlayan usul-ü fıkıh yazımı yeni bir ruh kazanmıştır. Diğer tüm İslami ilim dallarında olduğu gibi bu sahada da farklı öğretim, usul ve yazım teknikleri oluşturulmuştur.
Modern usul-ü fıkıh yazımı Hudari’nin (1872-1927) eseri ile ortaya çıkmıştır. Sonraları giderek gelişmiş ve bugün İslami eğitim kurumlarla, ilahiyat fakültelerinde okutulan eserler yazılmaya başlamıştır.
İşte Muhammed Ubeydullah el-Esadi’nin el-Mucez fi Usuli’l-Fıkıh isimli eseri bu literatürün üyelerinden bir tanesidir.
Modern usulü fıkıh eserlerinin ortak özelliği, tartışmaların olmadığı, kavramların en basit şekilde anlatıldığı ve herkesin anlayabileceği bir metin ortaya koymaktır. Usul-ü fıkıh bir metot ilmi olması hasebiyle böyle bir teknik öğrenim aşamasındaki talebeler için büyük kolaylık sağlamaktadır.
Diğer taraftan üslup sorunu da böylelikle ortadan kalkmaktadır. İslami ilim dalları içerisinde dili en ağır ve grift olan saha usulü fıkıhtır. Ulema zaten çok zor olan konuları bir de ağdalı, muhtasar dil kullanarak iyice zorlaştırmaktadır. Modern eserler ise buna bir başkaldırı olarak son derece sade ve açık bir dil kullanmaktadır.
el-Mucez, Hindistan’da Banda İslami İlimler Akademisi öğretim üyesi Muhammed Ubeydullah el-Esadi’ye aittir. Yukarıda da bahsedildiği gibi İslami ilimleri en kolay şekilde öğretebilme amacına matuf olarak kaleme alınmıştır.
Aslı Urduca olan eser, ilgi görmesi nedeniyle Arapçaya tercüme edilmiştir. Arapça tercümesi üzerinde önemli isimlerin takriz ve takdim çalışmaları bulunmaktadır. Dolayısıyla modern dönem ulemasının takdirini kazanmış ve kısa zamanda başarı sağlamış bir eserdir.
Eserimiz bir mukaddime ve bir hatime ve toplamda dört ana bölümden oluşmaktadır. Muhteva açısından inceleyecek olursak sadece usul-ü fıkıh metodunu ele aldığını söyleyebiliriz. Kur’an, Sünnet, İcma, Kıyas, İstihsan, İstishab gibi deliller üzerine eğilmekte ve içtihat, istinbat yollarını anlatmaktadır.
Modern eserlerin bir ortak noktası da mezhepsel bağlantılardan uzak olmalarıdır. Yani ele aldıkları usul herhangi bir ekol ya da mezhebe bağlı değildir. Fakat el-Mucez Hanefi mezhebinin hüküm istinbat etme yöntemini anlatmaktadır. Fakat bu usulü anlatırken modern tekniklerden yararlanmaktadır. Bu anlamda eserin türdeşlerinden ayrıcalıklı bir yere sahip olduğunu söyleyebiliriz.
Bu makaleyi okuyanlar için tavsiye yazı: “Tenkihu’l-Kelam”
Referanslar
[1] https://islamansiklopedisi.org.tr/ilim–sifat
[2] https://islamansiklopedisi.org.tr/usul-i-fikih
[3] https://islamansiklopedisi.org.tr/safii
[4] https://islamansiklopedisi.org.tr/er-risale–safii
[5] https://islamansiklopedisi.org.tr/hudari
[6] https://tr.wikipedia.org/wiki/Hindistan
[7] https://tr.wikipedia.org/wiki/Urduca
[8] https://www.emedrese.com.tr/blog/arapcaya-dair-hersey/
[9] https://islamansiklopedisi.org.tr/kuran
[10] https://islamansiklopedisi.org.tr/sunnet–peygamber
[11] https://islamansiklopedisi.org.tr/icma
[12] https://islamansiklopedisi.org.tr/kiyas
[13] https://islamansiklopedisi.org.tr/istihsan
[14] https://islamansiklopedisi.org.tr/istishab
[15] https://islamansiklopedisi.org.tr/ictihad
[16] https://islamansiklopedisi.org.tr/istinbat
- Taberi Tefsiri - 6 Ocak 2022
- et-Telhısü’l-Miftah - 4 Ocak 2022
- el-İhtiyar li-Ta’lili’l-Muhtar - 3 Ocak 2022