Mişkatü’l-Mesabih

10.12.2021

Kitap İsmi: Mişkatü’l-Mesabih
Müellif: Hatip et-Tebrizi (ö. 502/1109)

Genel Tanıtım

Mişkatü’l-Mesabih, Ferra el-Begavi’nin (ö. 516/1122) yazmış olduğu Mesabihu’s-Sünne isimli eseri tamamlayan bir kitaptır. Bu sebeple Mişkat’ı anlamak için Mesabihu’s-Sünne’ye kısaca göz atmamız icap etmektedir.

Mesabihu’s-Sünne, güvenilir kaynaklardan alınan hadislerin toplandığı bir eserdir. Sıhhatinden şüphe dilemeyen hadislerin derlendiği bir kaynak olduğunu söyleyebiliriz. Ferra eserine almış olduğu hadisleri, herkes tarafından bilinen kaynak kitaplardan almıştır.

Mesabihu’s-Sünne’nin kaynakları arasında şunları zikredebiliriz; Kütüb-i Sitte’nin tamamı, Darimi’nin (ö. 255/869) es-Sünen’i, İmam Malik’in (ö. 179/795) el-Muvatta’sı, Darekutni’nin (ö. 385/995) es-Sünen’i, Beyhaki’nin (ö. 458/1066) Şuabü’l-İman’ı ve Sarakusti’nin (ö. 455/1063) et-Tecrid li’s-sıhah ve’s-Sünen’idir.

Sistematik yapısına değinecek olursak, Ferra eserinde hadisleri çeşitli bablar altında toplamıştır. Her baba yanı konuya göre hadisleri derlemiş ve bir araya getirmiştir. Fakat diğer eserlere göre farklı bir tarafı vardır. Ferra her ne kadar hadisleri bab altında birleştirse de bu babların içinde rivayetleri sahih ve hasen olarak ikiye ayırmıştır. Konuyla ilgili sahih rivayetleri bir yere ve hasen rivayetleri bir yere almıştır. Eserde mevzu, zayıf ya da garip hadisler bulunmamaktadır.

Kâtip Çelebi’ye (ö. 1067/1657) göre Mesabihu’s-Sünne’de 4719 hadis bulunmaktadır. Bunlardan sahihayn olanların adedi; 1051, sadece Buhari’de olanların adedi; 325 ve sadece Müslim’de yer alan rivayetlerin adedi ise; 875’tir. Bunların dışındaki rivayetleri eserin diğer kaynaklarından alınmıştır.

İşte Hatip et-Tebrizi’nin Mişkatü’l-Mesabih çalışması bu kıymetli eseri tamamlamak üzere yapılmıştır. Mesabihu’s-Sünne üzerinde yapılan bir tasarruf olduğunu da söyleyebiliriz. Zira Tebrizi, Ferra’nın sahih ve hasen olarak tasnif ettiği hadisleri yeniden gözden geçirmiştir. Ve bu kısımlar üzerinde tasarruflarda bulunmuştur. Ferra, hadisleri aktarırken ravileri zikretmemiştir. Tebrizi ise ravilerini eklemiştir.

Diğer taraftan Ferra’nın hadis seçme kriterlerini göz önünde bulundurarak bir üçüncü bölüm daha yazmıştır. Bununla beraber önceki iki bölüme yeni hadisler eklemiştir. Hadislere kapalı kalan yerlere de açıklamalar getirmiştir. Tüm bölümler göz önünde bulundurulduğunda Tebrizi’nin toplamda eklemiş olduğu hadis sayısı; 1511’dir. Bu sayısı eserin asıl metninde bulunan hadislerin neredeyse üçte biridir.

Mişkatü’l-Mesabih üzerine de çeşitli çalışmalar yapılmış ve yapılmaya devam edilmektedir. Muhteva açısından son derece özgün olması medrese müfredatlarında yer almasını sağlamıştır. Hadis birikimini tek kaynakta toplaması ve özellikle muteber rivayetleri derlemesi nedeniyle yazıldığı günden bugüne büyük bir ilgi görmüştür.