Abdüllatif Harputi

ahmet karagöz

27.08.2021

Abdüllatif Harputi

About
Latest Posts

ahmet karagöz

Latest posts by ahmet karagöz (see all)

Arapçaya Dair Her Şey - 11 Ocak 2022
İlahi Dinlere Göre Başörtüsü Meselesinin Değerlendirilmesi - 10 Ocak 2022
Arapça Sözlük Kullanım Teknikleri - 8 Aralık 2021

İçindekiler

Abdüllatif Harputi (1842-1916)
Referanslar

Abdüllatif Harputi (1842-1916)

Hakkında

Batıda gerçekleşen değişim ve dönüşümler, felsefe ve bilim sahasındaki ilerlemeler İslam dünyasında da yankı uyandırmaya başlamıştı. Batı medeniyeti hem ilmi hem de siyasi sahada hızla yol kat ediyor buna mukabil Müslüman devletler rekabet edecek gücü bulamıyorlardı. İlim adamları nezdinde bu sorun ancak İslami ilimlerin yeniden güç kazanması ile gerçekleşebilirdi. Nasıl ki önceleri ilim şehirleri Müslümanların elindeyse ve İslam ilmi gücü elinde tutarak ilerliyorsa şimdi de öyle olmalıydı. İşte Abdüllatif Harputi Osmanlının son dönem ilim adamlarından bir tanesi olarak böyle bir mefkureyi kabul ediyordu. Fakat fetret yaşayan İslami ilimlerin mevcut haliyle gelişme sağlayabilmesi mümkün değildi. Bu sebeple bir tür ihya ve tecdit süzgecinden geçmesi gerekiyordu. Kendi sahası kelam olduğu için ihya hareketini bu sahada yapmak istedi ve Yeni İlmi Kelam olarak adlandırılan ekolün temsilcilerinden biri oldu.

Hayatı

Adüllatif Lütfi asıl adıdır. 1842 yılında Elazığ’ın Harput ilçesinde doğmuştur. Ailesi hakkında kaynaklarda detaylı malumat bulunmamaktadır. İlk eğitimini Harput’ta Müftü Ömer Naimi Efendiden almıştır. Daha sonra Fatih Medreselerine girerek buradan icazet almış ve Adana’da müderrislik yapmaya başlamıştır. Ardından İstanbul’a dönmüş ve Beyazıt Camii’inde ders yapmıştır. Tasavvuf ile yakın ilişki içindeydi. Aynı tarikatı müntesip olduğu dönemin Ticaret ve Nafia Nazırı Zihni Paşa ile Selanik’e giderek, orada on yıl kalmıştır. Selanik dönüşü Darulfünun’da kelam dersleri vermeye başlamıştır. 1910 yılında hacca gitmiş burada bulunduğu sürece Arapça vaazlar vermiştir. 1916 yılında ise yine İstanbul’da hayata gözlerini yummuştur. Merkezefendi Kabristanı’nda metfundur.

İlim Sahaları

Akıl ve İslam’ın daha genel anlamda din ile bilimin birbiriyle çatışmadığını düşünen Abdüllatif Harputi neredeyse tüm mesaisini bu ideale ayırmıştır. Kelamı merkez noktasına alarak biyoloji, kimya, fizik gibi bilimlerden beslenerek geleneksel anlayışı çağdaş bilimsel birikimle mezcetmeye çalışmıştır.

Talebeleri

Hayatını ilme adayan Abdüllatif Harputi, hayatı boyunca pek çok talebeye dersler vermiştir. Beyazıt dersiamlığı yaptığı dönemde toplu icazetler vermiş sayısız talebe onun elinden diplomasını almıştır. Fakat Harputi’nin yetiştirdiği en meşhur talebe Tokatlı Mehmet Nuri Efendi olmuştur.

Eserleri

Dini ilimlerin ihyası için çalışan Harputi’nin en önemli eserleri kelam sahasındadır.

Tenkihu’l-Kelam

Harputi’nin kelam müderrisliği yapmış olduğu zamanlarda kaleme aldığı eseridir. Kimilerine göre en önemli telifidir. Ve medrese müfredatlarında yer alması hasebiyle alakayla karşılandığı söylenebilir. Harputi’nin eseri yazma nedeni de zaten budur. Kelam derslerine başladığı zamanlarda dönemin sorunlarına ışık tutan kitap bulamadığı için böyle bir eserin yazılması ihtiyacını hissetmiştir. Bununla beraber farklı bir metodoloji ve telif yöntemi ortaya koymaya çalışmıştır. Önceki kelami eserlerin kendi zamanlarındaki batıni fikirlerle mücadele ettiğini fakat çağdaş akımların mesela pozitivizmin, deizmin eleştirilerinin yapılmadığını düşünen müellif, eserinde bu gayeyi de gerçekleştirmiştir. Klasik kaynaklarda olduğu gibi sistematik kelam konularını işlemiş fakat meseleleri objektif bilimlerin ışığında ele alarak, çağdaş bidat fırkalarını da tenkit etmiştir. Temelde bir mukaddime üç ana bölüm ve bir de netice kısmında oluşan eserin dili Arapçadır.

Tenkihu’l Kelam derslerini izlemek için tıklayınız.

Tarih-i İlmi Kelam

İsmi kelam tarihine hasredilmiş olsa da içerisinde muhtelif konuların bulunduğu interdisipliner bir eserdir. Bir mukaddime, dört ana bölüm ve bu bölümlerden ayrı olarak alt başlıklar bulunmaktadır. Kitabın içerisinde kısa bir mezhepler tarihi bulunmaktadır. Fakat mezheplerin tümünü değil, itikadi olanlarını seçmiştir. Bununlar beraber dinler ve felsefenin kısa tarihi için de müstakil bölümler açılmıştır. Son olarak inkârcı ve batıni akımlara yer verilmiş, İslam alimleri için öğütler kaleme alınmış ayrıca Yeni İlmi Kelam’ın gayesine değinilmiştir.

Abdüllatif Harputi’nin diğer eserlerini şöyle sıralayabiliriz: Mecalisü’l-envari’l-ehadiyye ve mecamiu’l-esrari’l-Muhammediyye, Tekmile-i Tenkihu’l-Kelam, İlm-i Heyet ile Kütüb-ü Mukaddese Arasındaki Zahiri Hilafın Tevcih ve Tevfiki Hakkında Risale.