İmam Maturidi

ahmet karagöz

06.09.2021

İmam Maturidi

About
Latest Posts

ahmet karagöz

Latest posts by ahmet karagöz (see all)

Arapçaya Dair Her Şey - 11 Ocak 2022
İlahi Dinlere Göre Başörtüsü Meselesinin Değerlendirilmesi - 10 Ocak 2022
Arapça Sözlük Kullanım Teknikleri - 8 Aralık 2021

İçindekiler

İmam Maturidi (ö.333)
Referanslar

İmam Maturidi (ö.333)

Hakkında

Hicri 3. asrın sonlarına doğru artık Selef’in nakle dayalı anlayışı yetersiz gelmeye başlamıştı. Fetihlerle genişleyen İslam coğrafyası sürekli farklı din ve kültürlerle karşılaşmakta bu karşılaşmalar peşi sıra hesaplaşmaları getirmekteydi. Dolasıyla İslam akaidinin sağlam bir temele oturması ve nassların muhtelif yöntemlerle güçlendirilmesi gerekiyordu. Böyle bir ortamda İmam Eşari (ö.324/935-36) sahneye çıkarak akılla desteklenen nas yöntemini ortaya çıkardı. Üstelik bunu yaparken Ehli Sünnet’in sınırları içinde kalmayı da başardı. İmam Maturidi de böyle bir ortamda çıkan, ön açıcı alimlerimizden biridir. Sünni kelam ekolünün ikinci önemli temsilcisidir.

Hayatı

Asıl ve tam adı: Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed b. Mahmud el-Maturidi es-Semerkandi’dir. Bugün Özbekistan sınırları içinde kalan Semerkant şehrinin Maturid köyünde doğmuştur. Ve bu köye nispetle anılır. Genel olarak İmam Maturidi diye tanınır ve kuruduğu mezhebin ismi de kendisine nispetle Maturidiyye olarak maruf tanınır.

Sonraki Maturidiler ona bazı lakaplar takmışlardır. Bunlar: İmamu’l-Hüda (hidayet önderi), Alemü’l-Hüda (hidayet bayrağı), İmamu’l-mütekellimin (kelamcıların önderi), Musahhihu akaidi’l-müslimin (Müslümanların akidelerini arındıran), Reis-u Ehli’s’ Sünne (Ehli Sünnetin reisi). Bu lakaplar Maturidi mensubu alimlerin imamlarına duydukları sevgi ve hürmetin en büyük göstergesidir.

Kaynaklarda ne yazık ki İmam Maturidi’nin hayatı hakkında detaylı bilgi bulunmamaktadır. Doğum ve ölüm tarihlerine dair ihtilaflar ve muhtelif görüşler mevcuttur. Fakat eserlerinden ve yetiştirdiği öğrencilerden anladığımız üzere çok iyi bir tedrisattan geçmiş, kendi döneminde dahi itikadi konularda insanlara kanaat önderliği yapmıştır. Ehli Sünnet’in ana kollarından biri olan Maturidilik, onun açtığı ufkun devamı olarak ortaya çıkmış ve teşekkül etmiştir. Bununla beraber İmam Maturidi, Hanefi ekolle iltisaklı Cüzcaniyye medresesinin öğrencilerinden biridir. Ve hocası İmam Cüzcani vasıtasıyla Ebu Hanife’ye (ö.150/767) kadar uzanan bir silsilenin devamcısıdır. Dolayısıyla İmam Maturidi’yi Hanefi akaidini, derinleştiren kelamcı olarak görebileceğimiz gibi Hanefi-Maturidi ilişkisini de bu bağlamda yorumlayabiliriz.

Kendisinin Ensari nisbesine bağlı olarak Beyazizade (ö.1098/1607) onun Ebu Eyyüb el-Ensari’nin (ö.49/669) soyundan geldiğini iddia etmiştir. Ayrıca Ensar’ın soyundan da gelebileceği söylenmiştir. Fakat bu nispetin İslam akidesine yardımlarından dolayı verildiği düşünülmektedir. Kimi ulemanın İmam Maturidi’yi Arap asıllı göstermeleri de doğru değildir. Zira Bekir Topaloğlu (d.1932-ö.2016) hocamızın tespitiyle eserlerindeki cümle kurulumlarına bakılarak onun Türk olduğunu rahatlıkla ifade edebiliriz.

İmam Maturidi’nin nerede vefat ettiğine dair de bir ihtilaf vardır. Fakat genel kanaat imamın Semerkant’ta terki dünya eylediği yönündedir. Ebu’l-Vefa el-Kureşi’ye (ö.757/1373) göre ise net şekilde hem Semerkant’ta vefat etmiştir, hem de kabri oradadır.

İlim Sahaları

Asıl ünü ve başarı kelam ilminde olmasına rağmen İmam Maturidi, tefsir, fıkıh, fıkıh usulü, mezhepler tarihi gibi sahalarda da söz sahibidir. Fakat sayılan alanların tabakat kitaplarında ismi ve kitapları zikredilmemektedir. Bunun nedenleri arasında hilafet şehri Bağdat’a uzak olması ve Arap asıllı olmaması gibi nedenler ileri sürülmüştür.

Talebeleri

Hayatı boyunca pek çok talebe yetiştiren İmam Maturidi’nin öne çıkan ve mezhebe katkı sunan talebeleri şunlardır:

1- Ebu Ahmed el-İyazi (3. asrın son çeyreği)
2- Ebu’l-Hasan Ali b. Said er-Rustufagni (ö.345/956)
3- Abdülkerim b. Musa Pezdevi (ö.493/1100)

Eserleri

Ebu’l-Muin en-Nesefi’ye (ö.508/1115) göre İmam Maturidi’ye aidiyeti kesin 13 eser vardır. Bunların haricinde kendisine nispet edilen daha pek çok eser mevcuttur. En meşhuru ise iki tanedir:

Tevilatü’l-Kuran

Yazılmış en önemli tefsir eserlerinden bir tanesidir. Adından anlaşılacağı üzere müellif tefsir yerine tevil kelimesini tercih etmiştir. Çünkü ona göre Efendimizin dışında Kuran üzerine yorum yapacak herkesin sözleri tefsir değil tevildir. Bir anlayış türüdür. Tefsir ancak Kuran’ın doğru yorumudur. Eserde kelam, fıkıh ve fıkıh usulüne dair önemli malumatlar bulunur. Maveraünnehir bölgesinde pek çok farklı din ve kültürler yüzleştiği için İmam Maturidi bu eserinde ciddi din tenkitleri de yapmıştır. Halihazırda dünya üzerinde eserin 40 nüshası bulunmaktadır.

Kitabü’t-Tevhid

Kitabü’t-Tevhid ilmi açıdan bulunduğu nokta itibari ile son derece önemli bir eserdir. Mütekaddimun döneminin en hacimli ve itikadi meseleleri toparlayıcı bir şekilde ele alan kaynak teliflerinden biridir. Ayrıca keşfediliş hikayesi de son derece ilginçtir. İmam Maturidi’ye aidiyeti kesin olan Kitabü’t-Tevhid 1953 yılına kadar gün yüzüne çıkmamış ve yaklaşık bin yıl kadar kütüphanelerin derinliklerinde saklı kalmıştır. İlk olarak 1953 yılında Joseph Schacht (d.1902-ö.1969) tarafından bir makalede tanıtılmış, Georges Vajda (d.1908-ö.1981) tarafından 1966’da bir kısmı tercüme edilmiş ve 1970 yılında nihayet Fethullah Huleyf’in tahkikiyle yayınlanmıştır. Bugünkü neşirlerin tek kaynağı olan nüsha ise hala İngiltere’de Cambridge Üniversitesi Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.