Ebu’l Muin en-Nesefi

18.08.2021

İçindekiler

Ebu’l-Muin en-Nesefi (d.438-ö.508)
Referanslar

Ebu’l-Muin en-Nesefi (d.438-ö.508)

Hakkında

Eşariyye ve Maturidiyye mezhepleri arasındaki en temel fark; (Detay için bkz: Eş’ari ve Maturidi Mezhebi Arasındaki Görüş Ayrılıkları) Eşariyye’nin bir hareket olarak başlaması ve sonraki asırlarda şekillenip güçlenmesidir, Maturidiyye’nin ise baştan bir ekol olarak teşekkül etmesidir. Bu durum ilk etapta İmam Maturidi’yi aşılması ve anlaşılması zor bir konuma yükseltmiştir. İmam Eşari’yi ise tamamlanması gereken bir figür haline getirmiş. Hal böyle olunca Eşari ve öğretileri ciddi bir takipçi kitlesi tarafından geliştirilmiştir. Netice olarak halk tabakasında da kabulünü kolaylaştırmıştır. Tabiri caizse Maturidiyye daha elit ve şehirli bir ekol olarak yoluna devam etmiştir.

Daha ileriki dönemlerde ise objektif bilimler ve felsefe ile güçlenen Eşariyye, Maturidiyye’nin önüne geçmiş, çok derinlikli bir ekol formu kazanmıştır. Bu noktada Ebu’l-Muin Nesefi gibi isimlerin ortaya çıktığını görüyoruz. Nesefi, Maturidiyye mezhebinin amiralliğini üstlenmiş ve adeta mezhebin yeniden canlanmasını sağlamıştır. Eserleri ile İmam Maturidi’nin eserlerini tamamlamış, düşünceleri ile de Maturidiyye’nin itibarını korumuştur. Yoğun Eşari baskısını dindirmiş, insanların bu mezhebe de itibar edebileceklerini göstermiştir. Tüm bunlarla beraber Nesefi’nin, Maturidiyye’nin ayrılmaz bir parçası olduğunu söyleyebiliriz. İlmi birikimini, yetkinliğini böyle bir misyonu gerçekleştirmek adına kullanmış, daha yaşarken de buna muvaffak olmuştur.

Hayatı

Tam adı: Ebu’l-Muin Meymun b. Muhammed b. Muhammed b. Mutemed en-Nesefi’dir. 438 yılında bugün Özbekistan sınırları içerisinde yer alan Nesef köyünde dünyaya gelmiştir. Hayatı hakkında kaynaklarda yeterli bilgi bulunmamaktadır. Fakat alimlerin yetiştiği bir aileden gelmektedir. Eğitimi hakkında pek malumat olmasa da Maturidi-Hanefi çizgisindeki alimlerden ve özellikle Nesefi nisbesine sahip kimselerden ders aldığı düşünülmektedir. Kaynaklar babası ve dedesinin de tıpkı kendisi gibi bir Hanefi alimi olduğunu ve mezhebe önemli katkılar sunduklarını söylemektedir. 508 yılında Buhara’da vefat etmiştir.

İlmi Sahaları

Nesefi, Maturidiyye mezhebinin ikinci kurucusu olarak asıl şöhretini kelam sahasında edinmiştir. Fakat kelamın yanı sıra tefsir ve fıkıh sahalarında da yetkinlik sahibidir.

Talebeleri

Nesefi, tıpkı kendisi gibi Ehli Sünnet’e tabi olan ve katkı sağlayan talebeler yetiştirmiştir. Bunlardan en önemlileri şunlardır:

1- Necmeddin en-Nesefi
2- Alaeddin es-Semerkandi
3- Ahmed el-Pezdevi
4- İsmail b. Adi et-Talekani
5- Ahmed b. Ferah es-Suğdi
6- Ebu’l-Hasen el-Belhi

Eserleri

Ekseriyetle kelam, tefsir ve fıkıh sahalarına ait eserler veren Nesefi’nin öne çıkan eserleri şunlardır:

1- Tabsıratü’l-Edille

45 babdan meydana gelen bir kelam eseridir. Nesefi’nin kelam sahasında kaleme aldığı en hacimli kitaptır. Giriş bölümünde ilmin mahiyeti ve bilgi edinme yolları konular ele alınır. Bunların haricinde sistematik kelamın konu edindiği, Allah’ın varlığı, mahiyeti, sıfatları, nübüvvet, âlemin yaratılışı gibi konular işlenir.

2- Bahru’l-Kelam

Müellif bu eseri gençlik dönemlerinde kaleme almıştır. Muhtasar bir kelam kitabı olduğu söylenebilir. İçerisinde çeşitli konular yer alır. Cebriyye, Cehmiyye benzeri fırkaların görüşleri, Mutezile’nin ortaya çıkışı, gelişimi gibi muhtelif konular da yer almaktadır. Metodik olmaması dikkat çekicidir, kimi meseleler ilerleyen sayfalarda tekrar etmektedir.

3- Şerhu Tevilatü’l-Kuran

Bu eser Nesefi’nin öğrencisi Alaeddin es-Semerkandi’ye nispet edilmektedir. Fakat içeriği Ebu’l-Muin’e aittir. Semerkandi, Tevilatü’l-Kuran derslerinde hocasının yapmış olduğu şerhleri not etmiş ardından, kaybolmaması için bunları kitap haline getirerek kendisine nispet etmiştir. Fakat aynı zamanda bu durumu yine kendisi izah etmektedir.