Hadis Nedir?

03.08.2021

Hadis Nedir?

Hadis, kelime anlamı açısından kadîm kelimesinin zıddı olan yeni anlamına gelir. Terim anlamı açısından hadis, Hz. Peygamber’in söz, fiil, takrir, ahlaki ve yaratılış özellikleridir. Hadisin terim anlamını kapsayıcı bir şekilde içeren şu Arapça metni ezberleyebiliriz:

الحديث: مَا أُضِيف إلى النَّبِيِّ صَلَّى اللهُ علَيْهِ وسَلَّمَ مِنْ قَوْلٍ أو فَعْلٍ أو تَقْرِيرٍ أوْ وَصْفٍ خَلْقِيٍّ أو وصفٍ خُلُقِيٍّ أوْ مَا أضِيفَ إلى الصَّحَابِيِّ أو التَّابِعِي

Ayrıca sahabe ve tabiine isnad edilen söz ve fiileri de hadis olarak değerlendirenler olmuş. Hadis kelimesinin kelime anlamı ile terim anlamı arasındaki bağlantıyı şöyle kurabiliriz: Önce gelmesi açısından Kur’ân-ı Kerîm kadîmdir, sonra gelmesi açısından Hz. Peygamber’in söz, fiil ve takrirleri hadistir. Şimdi hadisin türlerine göz atalım:

Farklı açılardan baktığımız zaman hadisin farklı türleri ortaya çıkmış oluyor. Örneğin hadisin kime ait olduğu sorusunu sorduğumuz zaman hadisin merfû, mevkuf, maktû ve kudsî şeklindeki türleri ile karşılaşmaktayız. Eğer hadis Hz. Peygamber’e ait ise merfu, sahabeye ait ise mevkuf, tabiûna ait ise maktu adını alır. Ayrıca lafzı Hz. Peygamber’e, manası Allah-u Teâlâ’ya ait olan sözlere de kudsî hadis denir.

Hadisin sıhhati nedir sorusunu sorduğumuz zaman hadisin sahih, hasen, zayıf ve mevzû şeklindeki türleri bulunmaktadır. Senedin muttasıl olması, râvinin adalet ve zabt sahibi olması, rivayetin şâz ve illetli olmaması gibi hadis, beş sıhhat şartını barındırıyorsa sahih, bu şartlar içerisindeki zabtın biraz daha zayıf olması ile hasen, bu şartlardan bir veya birkaçını taşımıyorsa zayıf adını alır. Bununla birlikte Hz. Peygamber’e ait olmadığı bilindiği halde Hz. Peygamber’e bile bile isnad edilen hadise de mevzû denir.

Hadisi nakleden râvilerin sayısını öğrenmek istediğimizde mütevâtir ile haber-i vâhid kelimeleri ile karşılaşmaktayız. Eğer hadis, yalan söylemeleri imkânsız olacak sayıda râviler tarafından aktarılıyorsa bu hadise mütevatir denir. Mütevatir seviyesine ulaşacak derecede olmayan râviler tarafından aktarılan hadise haber-i vâhid ya da âhâd haber denir. Haber-i vâhidin içerisinde ferd ya da garib, aziz ve meşhur kavramları yer almaktadır. Sonuç olarak hadise hangi açıdan yaklaşırsak farklı bir türünü görmüş oluruz.

Bu makaleyi okuyanlar için yazı tavsiyesi: “Sahih Hadis“

Kaynaklar

Aydınlı, Abdullah. Hadis Istılahları Sözlüğü, İfav Yayınları, 2016.
Itr, Nureddin. Menhecü’n-nakd fî ‘ulûmi’l-hadîs, Dımaşk, 1418/1997.
Kandemir, M. Yaşar. “Hadis”, DİA.
Özkan, Halit. “Takrir”, DİA.
Bk. Nureddin Itr, Menhecü’n-nakd fî ulûmi’l-hadîs, s. 27.